Die Dorsland se ekonomie verkeer in ‘n koma. Totale ineenstorting klop genadeloos aan die deur. Herr Schlettwein en Geingob het hul hande vol met ‘n spandabelrige spul wat geen brieke het om geld te mors nie. Halfgeboude staatskonstruksies en oorgroot, leë staatsgeboue staan langs Windhoek se strate. Strate waarvan die name verander is na mense wat alweer vergete is. Soos Mugabe, Kaunda en Kabila.
Windhoek se bekende Reiter Denkmal is vervang met ‘n liederlike koffiepot, gebou deur Noord-Koreane. Langsaan staan ‘n standbeeld van Nujoma waarop die voëls oneerbiedig mis. Die tuine rondom is of vrek of onversorgd. Dieselfde spul Noord-Koreane het ook ‘n yslike nuwe, blokkerige Staatshuis straat-af opgerig. Omring met ‘n heining waarop afgryslike dekoratiewe goed geplak is. Die ou Staatshuis staan steeds, maar dié is nou omring met huise wat plat geleef is deur wagte en onbekende wesens. Zoo Garten het sy fleur verloor, die museum is verwaarloos en sy tuin is deesdae die blyplek van boemies en bedelaars.
Windhoek het ‘n mooier kant, besluit ek doelbewus. Daar is darem heelwat nuwe geboue ook, mooies daarby. Met slim waterwyse tuine. Midde afgeskeepte staatsgeboue staan daar tog hier en daar ou geboue waarvan die rentmeesters wel rekenskap met versorging vat, oortuig ek myself. En die stad het ‘n jeukerige energie. Tog bly ek tob oor die dinge waaroor ek nie beheer het nie. Hoe skilder hierdie Slapoor ‘n mooi prentjie aan 18 Jerries as hy weet dat die onderrok een of ander tyd gaan uithang? Want een of ander tyd kan hulle vra hoekom mense nog in sinkhuise bly. Hoe die skole en hospitale uitsien? Waarom blyk dit onmoontlik te wees om twee-en-‘n-half miljoen mense te versorg met beskaafde behuising, genoeg voedsel, volop werksgeleenthede, kwaliteit onderwys, en goeie mediese hulp? Hoeveel staatsamptenare is daar? En hoeveel ministeries?
Na ‘n ses-ure vertraging, danksy Qatar, arriveer 18 groot-oog Jerries. Ons bestyg Garibaldi, die rooi Mercedes bus met sy sleepwa. Sy neus staan suide toe, waar dit onverwags in die winter gereën het. Dis ook in die suide waar nou ‘n nuwe halfgeboude, halfbetaalde opgaardam staan. Maar ons gaan nie die dam kyk nie, my gaste wil Sossus se duine sien. En ek swyg oor die ontstellende politiek en ekonomie van die Dorsland as ek hulle welkom heet.
Behalwe vir ‘n paar natkolle, is die C24 eintlik heel rybaar. Die C14 tot by die Appelkoekhoofstad, Solitaire, is ook nog in ‘n gangbare toestand. Maar dan klim Garibaldi op die C19 op pad na Sesriem. Dis hoogseisoen vir die Dorsland se toerismebedryf; en toerisme staan vol in die blom. Juis hieroor verwag ek dat die paaie van ons belangrikste toerismeroetes in ‘n goeie toestand behoort te wees, maar ons kry presies die teenoorgestelde. Die arme Duitsers se tande klap van die sinkplaat, Garibaldi strompel soos iemand wat kaalvoet oor gruis loop, en die sportbra’s se bande word stywer gestel.
Garibaldi skud tot voor die Sesriem-kantore waar ons moet aanmeld. Die plek is vol en ek staan in ‘n ry agter ‘n vrou met wilde hare. Buite skyn die son uitbundig, maar binne is dit halfskemer en dit ruik benoud. Geduldig wag ons om bedien te word deur die enkele lustelose amptenaar agter die toonbank. Onmiddellik raak ek weer onstuimig. By so ‘n plek, die ingang na ‘n Wêrelderfenisgebied, behoort hier baie meer vriendelikheid en hartlike verwelkoming te wees. Hier is soveel geleentheid om blywende, goeie indrukke te skep …
Sossusvlei slaan die Jerries se asems weg. Hulle trek die skoene uit, maak die hare los en laat Big Daddy se sand deur hul vingers gly. Glimlag, en staar die oneindigheid in. Ek leer ‘n nuwe woord by hulle: Selberlebnis. Om jouself te beleef. Om by jouself uit te kom. Om by jou eie siel uit te kom. Asof jy weer ‘n slag kontak met jou eie, ware werklikheid maak.
Vier gemsbokke draf oor die bloedrooi sand om vir ons totsiens te sê. Ons verlaat Sossusvlei teësinnig. Op die Tsauchab se vlaktes wei springbokke en volstruise sorgeloos. Duin 45 lyk soos ‘n foutlose skildery van die Skepper. Soos die laaste lig die landskap inkleur raak my gaste nog stiller en amper bewoë. Toe Garibaldi onwillig deur die Sesriem-hek op die C19 klim, besluit ek doelbewus dat Sossus se mooi my onrustige hart onder beheer sal kry.
Die C19 vanaf Solitaire het min van sy oorspronklike lyf oor, hy is voos gery. En die gehuurde Toyotas van toeriste doen lustig hul deel om hierdie pad finaal te vernietig. Die stof van aankomende Toyotas en Toyotas wat die wroegende Garibaldi verbysteek, hang dik. Soos ‘n kaalvoetkind op soek na koeler grond, trek Garibaldi gereeld af vir ‘n foto-oomblik. Rus bietjie sy wiele terwyl die Jerries die mooi van die Namib kyk. Eers naby aan die kus kry ons die C19 weer in ‘n rybare toestand.
Swakopmund het ‘n vrolike somersrok op ‘n wintersdag uitgehaal. Dis oosweer, windstil en wolkeloos, en die temperatuur lê tussen 25 en 30 grade. Vygies blom, palmbome staan tjoepstil in gelid om my gaste te verwelkom. Selfs die see is glad en mak branders breek waar die pier en die Mole die oseaan klief. By die ligtoring se voete wei tarentale. Op straat sit mense buite, eet roomys, drink koffie of bier en staar Garibaldi soos ‘n vlot uit karanavaltyd aan. My gaste kyk, neem fotos, lag en gesels, en vra nuuskierig uit oor eiendomspryse. En ek besluit om liewer oor ons land se mooi as sy kwale te praat. Vergete is die slegte C19. Ons kuier om ‘n vuur by Alte Brucke. Alles is piekfyn, skoon en netjies hier. Môre gaan ons dolfyne kyk en duine ry.
Walvisbaai se waterfront is bedrywig, maar die see lyk soos ‘n dam. Oosweer sonder wind se ding. Ons boot is een van vele vanoggend, die dolfyne sal hulle swem moet ken om nie gesien te word nie. Pelikane en seemeeue vlieg die boot van agter af in, kom sit by ons op soek na ‘n bederfie. Robbe klim beurtelings op die boot, en die dolfyne speel rondom in die water. Ons eet oesters en drink vonkelwyn, my gaste is in vervoering. Na die bootvaart klim ons in vier voertuie, op pad na Sandvishawe. Verby die strandmeer met derduisende flaminke, tussen die soutpanne deur en oor die duine tot by die uitkykpunt. En ons kyk af na waar die oseaan die Namib se voete was. My gaste is stil, totdat een van hulle nuuskierig vra of daar nog hoogtepunte vir die toer oorbly.
Vanuit Swakopmund vat Garibaldi koers binneland toe op die B1, Spitzkoppe toe. Die blou, toe pienk en die uiteindelike oranje van die Inselberg maak my gaste stil. Totdat die tientalle verkopers van swak-gemaakte aandenkings op die ingangspad hulle toesak. Nie een van die verkopers is goed aangetrek nie, meeste is sonder skoene en stofbesmeer en die kinders loop met snotneusies. Ek kry vrae oor die voortbestaan van armoede 28 jaar na onafhanklikheid, oor die gehalte van onderwys, oor die afwesigheid van pa’s, oor sinkhuise met wrakke langsaan. Gelukkig eindig die aanskoue van brutale ellendigheid by die ingangshek. Ons kamp naby Die Brug en steek ‘n baldadige vuur aan. Dis byna volmaan, ons eet klaar en ‘n plaaslike acapella koor tree aan vir tradisionele Damara-liedjies. Hulle sing al my neerdrukkende gedagtes oor ellende en armoede weg.
Volgende is Brandberg se Witvrou en die woestynolifante. Maar ons gooi eers ‘n draai in die Erongos, en ry oor Uis. Solitaire en Uis het iets in gemeen, maar is ook radikaal verskillend. Albei is spikkels op die landkaart, albei bestaan omtrent net uit ‘n vulstasie, ‘n herberg of twee en ‘n winkel. Maar anders as op Solitaire is die armoede en plattelandse eenvoud van Uis kru en sigbaar. Want hier is ook woonbuurte. In die straat en voor die winkel trotseer my gaste die talle klipverkopers wat nie nee vir ‘n antwoord ken nie. Totdat ek hulle in kil Afrikaans moet verduidelik dat my gaste nie belangstel nie. Ek voel soos ‘n aangeklaagde as ek aan my gaste moet verduidelik dat smousery ‘n laaste uitweg is vir mense wat uit ‘n vrot skoolsisteem kom, gebonde tot hulpbehoewendheid en armgeestigheid, koersloos en onbeholpe. Onversorgde skole wat kinders blootstel aan minderwaardigheid, totale gebrek aan onderhoud, leerkragte sonder passie, leiers sonder visie.
Die C35 loop uit Hentiesbaai oor Uis na Khorixas. Dis die roete na die Brandberg se beroemde Witvrou, Voortrekker en sy kudde woestynolifante, Twyfelfontein en die ganse Damaraland. Een van die gewildste toerismeroetes in Namibië, maar dis haas onbegaanbaar. Garibaldi, saam met honderde Toyotas, sukkel voort op die C35 en toe op die D2359 totdat ons by die White Lady Lodge stilhou. Gelukkig is die bier koud, en ons sluk die dag teen ‘n volmaakte sonsondergang af. Dis volmaan, dis maansverduistering en môre gaan ons vir Voortrekker soek. Daar is leeus ook in die omgewing, dalk sien ons hulle ook.
Ons kry vir Voortrekker en sy span net anderkant die eerste riete. Hulle wei rustig rondom ons, en my gaste neem selfies met Voortrekker as agtergrond. Hy is waarskynlik die mees gekiekte olifant in die wêreld, maar hy weet nie van sy roem nie. Sy taak vir die dag is om sy kudde veilig tot by die water te lei. En terug na die groenigheid van die Ugab. Leeus kry ons nie, net hul spore.
Ons kry waarskuwing dat ons nie eens moet probeer om Twyfelfontein toe te ry nie, die D2612 is te sleg. Garibaldi sal dit nie oorleef nie. En baie Toyotas met uitlandse bestuurders ook nie. So, so vreeslik tragies. ‘n Wêrelderfenisgebied, en die onbeholpenheid van iemand hou besoekers daarvan weg. Iemand wat niks van toerisme verstaan nie, iemand wat nie iets van onderhoud en versorging verstaan nie, iemand sonder passie en omgee. Al die lodges en kampplekke op pad na Twyfelfontein verloor. Mense wat deur toerisme uit ellende gehelp word, verloor. Hoe verduidelik mens so iets aan jou gaste?
Nou goed, dan gaan ons Etosha toe. Gelukkig kon ons die program aanpas, want Okaukeujo is oorvol. Ons het darem teerpad uit Khorixas tot binne Okaukeujo en Garibaldi spin soos ‘n kat toe ons arriveer. By die watergat word ons onthaal deur ‘n stuk van 40 olifante, met ‘n week-oue kleintjie daarby. Hulle speel en spat en sloes, terwyl ‘n skare springbokke, gemsbokke, wildebeeste en kwaggas moet wag. Toe die olifante weg is, kom daar ook koedoes en kameelperde nader. En toe dit donker is en almal weg is, kom die renosters een-een om te drink. My gaste wil nie kom vir aandete nie, die oomblikke is te heilig. Vanaand loop die gesprekke om die kampvuur in ‘n ander rigting as armoede, ellende en onbeholpenheid.
Garibaldi verken die paadjies van Etosha. Plek-plek is dié paaie onrybaar sleg, maar genadiglik moet almal stadig ry. Ons sien leeus, renosters en hiënas, talle kameelperde en olifante, sekretarisvoëls en gompoue, en troppe kwaggas, springbokke, wildebeeste, gemsbokke en volstruise. Ek wonder hoekom die paaie nogsteeds sleg is, maande ná die reënseisoen. Maar die oordadigheid van die wild maak my frustrasie met slegte paaie gou ongedaan.
En so keer ek met ‘n uiters tevrede groep Jerries terug na Windhoek. Gaste het vriende geword, addresse en kontaknommers word uitgeruil. Ek sien hulle af, en hier en daar is ‘n nat wang. Beloftes oor ‘n opvolgkuier word gemaak.
Terwyl ek vir hulle ‘n laaste wuif gee, wonder ek oor die blywende indrukke. Sal hulle die slegte paaie en die ellendige armoede onthou? Deel hulle my bekommernis oor die koerslose rigting van ons leiers, die verlore geleenthede van die jeug wat minderwaardig opgelei is, die gebrek aan onderhoud en versorging, die onbedagsaamheid om gaste hartlik te verwelkom?
Miskien is ek onnodig ontsteld, miskien maak toerisme se geld wat stom is, tog reg wat skeef en krom is.